Bebeklerde Bağışıklık Sistemi Nedir?
Yenidoğan bebeklerde bağışıklık sistemi, doğumdan hemen sonra gelişimini tam olarak tamamlayamaz. Bebek büyüdükçe ve vücudu mikroorganizmalar ve yabancı maddelerle karşılaşmaya başladıkça güçlenir. Gelişen bağışıklık sistemi bebeği hayatı boyunca korumak amacıyla hastalığa neden olabilecek mikroorganizmalarla savaşır. Bebeklerin bağışıklık sistemi hamileliğin son üç ayında oluşmaya başlar. Gebeliğin üçüncü trimesterinde anne, bağışıklık sistemi hücresi olarak tanımlanan antikorları plasenta yoluyla bebeğine aktarır. Bu antikorlar bebek doğduğu anda hastalıklardan koruyucu etkiye sahiptir. Bebeğe geçen antikorlar annenin bağışıklık düzeyine göre farklılık gösterir. Bu nedenle her bebeğin bağışıklık sistemi gücü kendine özgüdür.
Bağışıklık sistemi organlarından biri de bağırsaklardır. Bağırsakta bulunan iyi bakteriler bağışıklık sistemin çalışmasında büyük önem taşır. Doğum sırasında annenin vajinasında yer alan iyi bakteriler bebeğin bağırsaklarına geçer ve yaşamın ilk günlerinde mikroplara karşı mücadelesini destekler. Doğumun hemen ardından kolostrum denilen ilk anne sütü bebeğin bağışıklık sistemini güçlendiren antikorlar içerir. Prematüre bebeklerde bağışıklık sistemi zamanında doğan bebeklere nazaran daha zayıftır. Bakteri ve virüs gibi hastalık yapıcı mikroorganizmalardan kaynaklı enfeksiyonlara yakalanma riski daha yüksektir.(1)
Bebeklerde Bağışıklık Sistemi Ne Zaman Oluşur ve Gelişir?
Bebeklerde bağışıklık sistemi, gebeliğin son üç ayında oluşmaya başlar ve bebek 7-8 yaşlarına geldiğinde olgunlaşır. Bebekler doğduklarında annelerinden aldıkları monosit, makrofaj, nötrofiller ve dendritik hücreler gibi bağışıklık sistemi hücreleri ile doğar. Ancak bu hücreler olgunlaşmamıştır ve güçlü bir bağışıklık sisteminden söz edilemez. Özellikle yaşamın ilk haftalarında bebeği enfeksiyonlara karşı korumak oldukça önemlidir. Bebek büyüdükçe bağışıklık sistemi de güçlenir. Örneğin; 2-3 aylık bebeğin bağışıklık sistemi yenidoğana göre daha güçlüdür. Anneden bebeğe plasenta yoluyla geçen antikorlar bebek yaşamının ilk birkaç haftasında aktiftir.
Antikorlar, vücudun bakteri ve virüslere karşı korunmasına yardımcı olmak için bağışıklık sisteminin ürettiği özel proteinlerdir. Bakteri ve virüslere karşı bebeği koruyabilir. Ancak bu bağışıklık geçicidir, doğumdan birkaç hafta sonra azalmaya başlar. Bu noktada bebek bağışıklığını destek anne sütünden gelir. Anne sütü farklı antikorlar içerir ve özellikle doğumdan sonraki ilk birkaç gün boyunca üretilen koyu sarımsı süt (kolostrum) özellikle antikorlar açısından zengindir. Bağışıklık sisteminin gelişimi için bebeğiniz 2 aylıkken çocukluk aşılarına başlamak önemlidir. (2)(3)(4)
Bebeklerde Bağışıklık Sistemi Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde bağışıklık sistemini düşüklüğünün en önemli belirtisi hastalıklara yakalama sıklığında artıştır. Aynı zamanda enfeksiyonların tedavi süreci uzayabilir. Bebeklerde bağışıklık sistemi düşüklüğü belirtileri şunlardır:
- Sık ve tekrarlayan kulak enfeksiyonları, menenjit, cilt enfeksiyonları, bronşit, pnömoni ve sinüs enfeksiyonları
- İç organlarda iltihaplanma
- Trombosit sayısında düşme ve anemi
- Karın krampları, iştahsızlık, mide bulantısı ve ishal gibi sindirim sistemi sorunları
- Büyüme ve gelişme geriliği
Bu belirtilere ek olarak eğer bebeğinizde aşağıdaki belirtiler söz konusu ise en yakın sağlık kuruluşuna gitmeniz gerekebilir:
- Nefes almada zorluk
- Cilt ve dudakların mavimsi renk alması
- Su kaybı
- Ateş
- Uyuşukluk ya da uyanamama.(5)(6)
Bebeklerde Bağışıklık Sistemi Hastalıkları Nelerdir?
Bebekler, zayıf bağışıklık sistemi nedeniyle özellikle virüs kaynaklı enfeksiyonlara karşı savunmasızdır. İşte dikkat edilmesi gereken en yaygın bağışıklık sistemi hastalıkları:
Gastrointestinal Virüs Kaynaklı Enfeksiyonlar
Sindirim sistemini etkileyen virüsler bebeklerde ishale ve ishal kaynaklı dehidrasyona neden olabilir. Özellikle yaşamın ilk aylarında yaşanan gastrointestinal enfeksiyonlar virüslerin kan dolaşımına yayılmasına neden olur ve karaciğer hasarı, menenjit, ensefalit, kalp iltihabı gibi ciddi hastalıklara yol açabilir.
Solunum Sinsityal Virüsü (RSV) Kaynaklı Enfeksiyonlar
Sinsityal virüsü 6 aylık bebeklerin hastaneye kaldırılması ile sonuçlanan ciddi enfeksiyonlara neden olabilir. Akciğerlerdeki küçük hava yolları şişerek hava akışı engellenebilir ve bronşiolit denilen bir hastalık meydana gelebilir.
Grip Virüsü
Bebekler yetişkinler ve daha büyük çocuklara oranla grip virüsüne daha kolay yakalanabilir. Bağışıklık sistemi zayıf olduğu için grip zatürreye dönüşebilir.(5)
Bebeğin Bağışıklık Sistemi Nasıl Güçlendirilir?
Bebekler büyüdükçe farklı mikroorganizmalarla karşılaşır ve bağışıklık sistemleri onları gelecekte de koruyacak kendi antikorlarını üretir. Ancak bebeklerin bağışıklık sisteminin tamamen gelişmesi zaman alır. Bu süreçte bebeklerde bağışıklık sistemini güçlendirmek için aşağıdaki ipuçlarından faydalanabilirsiniz.
Emzirme
Anne sütü, bebeğin büyümesini destekleyen protein, yağ, karbonhidrat gibi besinler ve bağışıklık sistemini güçlendiren antikor ve probiyotikler içerir. Bebeğinizi anne sütüyle beslemek bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlayan en önemli adımdır. Bebeğiniz anne sütüyle beslenmiyorsa doktor tavsiyesi ile bebek mamaları kullanabilirsiniz.
Aşı
Bebeklerde bağışıklık güçlendirici diğer bir yol ise aşıdır. Aşı, çocuklarınızı ciddi hastalıklara karşı korumanın en etkili ve en güvenli yoludur. Aşılama ile bebek vücudu hastalanmadan, mikroplara karşı antikor geliştirmiş olur ve bağışıklığı sağlanır. Bebeğinizin ilk aşıları doğumda ve doğuma takip eden 6 haftalık, 4 aylık ve 6 aylık süreçte yapılır ve 48.ayla tamamlanır.(1)
Bebeklerde Bağışıklık Sistemini Güçlendirici Yiyecekler
Yaşamın ilk altı ayında bebeklerin sadece anne sütü ile beslenmesi önerilir. Anne sütünün besleyici olması bebeğin bağışıklık sisteminin güçlenmesi açısından da önemlidir. Yeterli ve dengeli bir diyete eklenen yağsız et, yumurta, süt ve süt ürünleri, kuru baklagiller, taze sebze ve meyveler ile yağlı tohumlar anne sütünün kalitesini artırabilir. Sizin ve bebeğinizin ihtiyacı olan tüm vitaminleri aldığınızdan emin olmak için doktorunuz, bebeğinizi sütten kesene kadar günlük multivitamin ve mineral takviyesi almaya devam etmenizi önerebilir.(7)
Bebeğiniz 1 yaş üzerinde ise aşağıdaki besinleri diyetine uygun miktarlarda ekleyerek bağışıklık sistemini güçlenmesini destekleyebilirsiniz:
- D vitamini, bağışıklık sisteminin güçlenmesinde önemli rol oynar. D vitamininden zengin alabalık, somon, ton balığı ve sardalye içeren besinler ile diyetini zenginleştirebilirsiniz.
- Çocukların bağışıklık sistemini destekleyen en önemli minerallerden biri çinkodur. Kırmızı et, kümes hayvanları eti, kuru fasulye ve ceviz, fındık, badem gibi yağlı tohumları çocuğunuzun diyetine ekleyebilirsiniz.
- Bağırsaklardaki iyi bakteriler bağışıklık sisteminin güçlenmesinde oldukça önemlidir. Yoğurt, kefir, ev yapımı lahana turşusu, elma sirkesi gibi probiyotikler çocuğunuzun bağırsak sağlığının korunmasına yardımcı olabilir.
Bunlara ek olarak aşağıdaki besinler de bebeklerin bağışıklık sisteminin güçlenmesinde önemli rol oynar:
- Ispanak, marul, maydanoz, pazı, roka gibi yeşil yapraklı sebzeler,
- Portakal, mandalina, greyfurt gibi turunçgiller,
- Çilek, kiraz, ahududu, böğürtlen gibi kırmızı meyveler,
- Armut, elma, muz, kavun, kivi, karpuz gibi meyveler,
- Pırasa, enginar, karnabahar, brokoli gibi sebzeler.(8)
Bebeklerde bağışıklık sistemine dair önemli bilgileri bir araya getirdik. Yetişkinler için “Bağışıklık Sistemi Nedir?” konusunda okuma yapmak için tıklayın.
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
