Antibiyotik İshal Yapar mı?
Doktor önerisi ile antibiyotik kullanımından sonra bağırsak hareketlerinde ve ishal görülme oranında artış söz konusu olabilir. Peki, gerçekten antibiyotik ishal yapar mı? Hemen hemen tüm antibiyotikler hafif ile şiddetli arasında değişebilen ishale neden olma potansiyeline sahiptir. Bazı antibiyotik çeşitlerinin bu etkisi diğerlerinden çok daha fazla olabilir. Yüksek ya da orta derecede ishale neden olabilen antibiyotik çeşitleri arasında şunlar yer alır:
- Sefdinir ve sefpodoksim gibi sefalosporinler,
- Siprofloksasin ve levofloksasin gibi florokinolonlar,
- Azitromisin, klaritromisin, eritromisin ve roksitromisin gibi makrolidler,
- Amoksisilin ve ampisilin gibi penisilinler.
Antibiyotik kullanımı ishal sorunu ile karşı karşıya kalıyorsanız hangi antibiyotiğin siz de ishal etkisi yarattığını bilmeniz, bir sonraki bakteri kaynaklı enfeksiyonun tedavisi için yararlı olabilir.(2)
Antibiyotik Kullanımı Sonrasında Gelişen İshal Neden Olur?
Cilt ve sindirim sistemi, bağışıklık sistemini destekleyen dost bakterilerden zengin dokulardır. Bağırsak mikrobiyotasını oluşturan iyi ve kötü bakteriler belirli bir denge ve uyum içinde yaşar. İyi bakteriler besinlerin sindirilmesi ve emilmesinden vücut tarafından kullanılmasına kadar pek çok önemli vücut fonksiyonunda görev alır. Aynı zamanda hastalık yapıcı bakterilerin büyümesi ve çoğalmasına engel olarak genel sağlık durumunun korunmasına yardımcı olur.(2)
Vücutta bakteri kaynaklı herhangi bir enfeksiyon durumunda doktor tarafından hastalığa neden olan bakteri çeşidini vücuttan uzaklaştırmak için antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Hastalığa özel olarak verilen antibiyotik hastalığa neden olan bakterilerin yanı sıra vücut için yararlı dost bakterilerin de yok olmasına yol açabilir. Örneğin, boğaz enfeksiyonu için antibiyotik kullanmanız gerekti. Kullandığınız antibiyotik boğazda enfeksiyona neden olan bakterileri öldürür. Ancak bağırsaktaki dost bakterilere de etki ederek yok olmalarına sebep olabilir. Bu durumda bağırsakların besinleri işleme üzerindeki etkileri ve kötü bakterilerin büyümelerini engelleme özellikleri de kaybolur. Bağırsakta kötü bakteri sayısındaki artış ishale neden olabilir.(2) Bu durum özellikle sağlıklı yetişkinlerin bağırsaklarında bulunan Clostridioides difficile (C. difficile veya C .diff) adlı bir bakterinin çoğalmasına yol açabilir. Antibiyotik kullanımı sonrası C.diff sayısında artış gözlenebilir ve bu bakteri kalın bağırsakta aşırı büyüyerek bağırsak duvarına hasar veren kimyasallar üretebilir. Karın ağrısı, gaz, şişkinlik ve ishal gibi semptomlarla karakterize kolit adı verilen bağırsak iltihabına yol açabilir.(3)
Antibiyotik İshal Yaparsa Bırakılmalı mıdır?
Antibiyotik ishali; bakteri kaynaklı enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkisi olarak gelişen ve ilaçları aldıktan sonraki günde üç ya da daha fazla kez gevşek, sulu dışkılama şeklinde tanımlanabilir. Genellikle antibiyotik kullanılan her beş kişiden birinde görülen yaygın bir problemdir. Çoğu zaman antibiyotik ishali belirtileri hafif seyreder ve tedaviye gerek duyulmaksızın kendiliğinden geçer. Antibiyotik ilaçları kullanmayı bıraktıktan birkaç gün sonra ishal belirtileri yok olur. Ancak bazı durumlarda ciddi ishal vakaları görülebilir ve bu durumda antibiyotik kullanımının bırakılması ya da ishale neden olan antibiyotik yerine bir başka antibiyotik çeşidi kullanılması önerilebilir.(4)
Antibiyotik kullanmaya başladıktan sonra aşağıdaki belirtiler gözlenebilir:
- Karın ağrısı veya abdominal kramplar,
- Ateş,
- İştah kaybı,
- Mide bulantısı.(5)
Yukarıdaki belirtiler, kullanılan antibiyotiğin hafif yan etkileri olabilir ancak bu belirtilere ek olarak aşağıdaki durumları da yaşıyorsanız mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna gitmeniz gerekebilir:
- Bir günde beş ya da daha fazla dışkılama,
- Dışkıda kan ya da iltihaplı mukus,
- Yüksek ateş,
- Şiddetli karın ağrısı ve abdominal kramplar.
Genellikle bu durum C. Diff bakterisinden kaynaklı enfeksiyonun göstergesidir. Doktorunuz ishale neden olan antibiyotiğin kesilmesini ve yerine C.Diff bakterilerini hedef alan farklı bir antibiyotik kullanılmasını önerebilir.(5)
Antibiyotiğin İshal Yapması Normal mi?
“Antibiyotik ishal yapar mı?” sorusu; “İshal, antibiyotiğin yaygın görülen bir yan etkisidir.” şeklinde cevaplanabilir. Bakteri kaynaklı enfeksiyonların tedavisinde sıklıkla kullanılan antibiyotikler, kullananların yaklaşık %5-30’unda ya antibiyotik tedavisi sırasında ya da tedavi bitiminden bir iki ay sonra ishale neden olabilir. Enfeksiyonun tedavisi için kullanılan antibiyotikler, hastalığa neden olan bakterileri yok ederken bağırsak için yararlı bakterileri de yok edebilir. Bu bağırsak florasının değişmesine yol açarak besinlerin geçiş hızını artırabilir ve ishal için uygun bir zemin oluşturabilir.(6)
Aşağıdaki kişilerin antibiyotik kaynaklı ishal yaşama olasılığı daha yüksektir:
- 65 yaş üstü kişiler,
- Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler,
- Yoğun bakım ünitesinde ağır tedavi görenler,
- Uzun süre hastanede tedavi olan kişiler.(6)
Antibiyotiğe Bağlı İshal Ne Kadar Sürer?
Antibiyotik ishali tedavisi, ishalin şiddetine göre farklılık gösterebilir. Hafif yan etkiler söz konusu ise ilaç kesildikten birkaç gün sonra ishal kendiliğinden geçebilir. Ancak bazı durumlarda ishal hali bir haftayı bulabilir. Genellikle şiddetli seyreden ve uzun süren antibiyotik ishalleri, C. Difficile bakterisinden kaynaklanır. Bu durumda C. Difficle bakterisini yok etmeye yönelik ilaçlar kullanılır ve genellikle ilaç tedavisini takip eden 72 saat içinde ishal belirtileri azalır ancak ishal belirtilerinin yinelenme olasılığı yüksektir.(3)(7) İshal tedavisi hakkında daha detaylı bilgiler için “İshal nasıl geçer?” yazımızı okuyabilirsiniz.
Bebeklerde Antibiyotik İshal Yapar mı?
Bebeklerin bağışıklık sistemi henüz tam olarak gelişimini tamamlayamadığı için enfeksiyonlara yakalanma riski oldukça yüksektir. Bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılan antibiyotikler, özellikle iki yaş altı bebeklerde ishale neden olabilir. Genelikle antibiyotik ishali bebeklerde hafif seyreder ve 1 ile 7 gün arasında kendiliğinden geçer. Ancak bazı durumlarda birkaç hafta sürebilir. Bebeklerde ve çocuklarda ishal için probiyotik kullanımı önerilebilir. Probiyotikler, bağırsak sağlığını destekleyen iyi bakterilerdir. Ancak bebeğinize probiyotik içeren herhangi bir takviye ya da ishal önleyici ilaç vermeden önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız. (8) Çocuklarda ishal tedavisi için merak ettiğiniz tüm detaylara “Çocuklarda İshale Ne İyi Gelir?” yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır
