İshal Yapan Yiyecekler ve İçecekler Nelerdir?

İshal Yapan Yiyecekler Nelerdir?

İshal yapan yiyecekler, özellikle kişide gıda intoleransı varsa ishale ve diğer sindirim semptomlarına neden olabilir. İshal yapan besinler, kişiden kişiye farklılık gösterebilir. En sık ishal yapan gıdalar arasında baharatlı yiyecekler, süt ürünleri ve yağlı yiyecekler sayılabilir.

Baharatlı Yiyecekler

Baharatlı yiyecekler, aniden ishal yapan şeyler arasında ilk sırada yer alır. Bu durum, özellikle vücudunuzun alışık olmadığı güçlü’ baharatlarda olasıdır. Acı biber ve köri ishale neden olan baharatların başında gelir, bunun nedeni içerdikleri kapsaisin adlı maddedir. Kapsaisin, sindirim sırasında mide astarını tahriş edebilir ve kapsaisin içeren besinler çok miktarda tüketildiğinde karın ağrısı ve ishale neden olabilir. Eğer baharatlı yiyecekler tüketmeyi seviyor fakat sıklıkla ishal sorunu yaşıyorsanız yemeğinize hardal tozu veya öğütülmüş kırmızı toz biber gibi kapsaisin içermeyen alternatif baharatlar eklemeyi deneyebilirsiniz.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

Şeker ve Yapay Tatlandırıcılar

Şeker ve şeker yerine kullanılan yapay tatlandırıcılar sindirim sistemini bozabilir. Yapay tatlandırıcı içeren yiyeceklerin etiketlerinde potansiyel olarak ishale neden olabileceklerine dair uyarı görebilirsiniz. İshale neden olabilen şeker ikameleri arasında yapay tatlandırıcıları (aspartam, sakarin ve sükraloz) ve şeker alkollerini (mannitol, sorbitol ve ksilitol) saymak mümkündür. Şeker alkollerini fazla miktarda tüketmek, gaza ve ishale yol açabilir. Şeker ikamelerinin ishale neden olduğundan şüpheleniyorsanız, kesmeyi deneyebilirsiniz.⁽⁵⁾

Fruktoz ise meyvelerde doğal olarak bulunan, sıklıkla tükettiğimiz bir şeker türüdür. Vücudumuz bir seferde yalnızca belirli miktarda fruktozu sindirebilir. Sindirebileceğimizden daha fazla miktarda fruktoz tüketmek ishale neden olabilir. Bilimsel kaynaklarda insanların yaklaşık %30-40'ının fruktozu sindirmede sorun yaşadığı ifade edilir.⁽⁶⁾ Fruktoz içeriği yüksek ve doğal ishal yapan bitkiler arasında elma, üzüm sayılabilir. Taze meyveler yüksek şeker içeriği nedeniyle gebelikte ishal yapan yiyecekler arasında da yer alır.⁽⁵⁾⁽⁷⁾

Süt Ürünleri

Süt ürünleri tükettikten sonra dışkınızın gevşek olduğunu fark ederseniz bu laktoz intoleransınız olduğu anlamına gelebilir. Laktoz intoleransı, vücudunuzun süt ürünlerindeki belirli şekerleri parçalayacak enzimlere sahip olmaması demektir. Vücudunuz bu şekerleri parçalamak yerine çok hızlı bir şekilde, genellikle ishal şeklinde atar. Süt ürünleri, bebekleri ishal yapan yiyecekler arasında sayılabilir. Birçok kişi laktoz intoleransı olduğundan habersizdir, ya çocuklukta farkedilmez ya da kişilerde yaşamın daha sonraki yıllarında gelişebilir.⁽⁵⁾⁽⁷⁾

Süt alerjisi ise peynir altı suyu veya kazein gibi bir süt proteinine karşı reaksiyon gösterildiğinde ortaya çıkan ve laktoz intoleransından tamamen farklı olan bir durumdur. İshal, süt alerjisinin en yaygın semptomlarından biridir. Herhangi bir memeliden elde edilen süt, süt alerjisine neden olabilirken 20’den fazla protein içeriğiyle inek sütü en yaygın alerjendir. İnek sütü alerjisi olan bireylerin çoğu hem peynirde yer alan kazeine hem de peynir altı suyu proteinlerine karşı da duyarlıdır.⁽⁸⁾

Kafein İçeren Besinler

Çikolata doğal olarak kafein içerir, bu nedenle çikolata ile yapılmış veya çikolata aromalı herhangi bir ürün gizli kafein içerebilir ve fazla tüketimi sonucu ishale yol açabilir.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

Sarımsak ve Soğan

Hem sarımsak hem de soğan, mide asidi tarafından parçalandığında, serbest gaz çıkışına neden olan ve bağırsakları tahriş eden sıvılar içerir. Sarımsak ve soğan, vücudun sindirmekte zorlandığı bir karbonhidrat olan fruktan ve sindirim sisteminde daha hızlı hareket etmesini sağlayan çözünmez liflere sahiplerdir.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

Brokoli ve Karnabahar

Brokoli ve karnabahar, turpgiller familyasına ait besin değeri yüksek, bitkisel lif açısından zengin sebzelerdir. Sağlığa pek çok faydası olmakla birlikte çoğu kişi brokoli ve karnabaharın sindiriminde sorun yaşayabilir. Özellikle fazla miktarda tüketildiğinde, gaza ve ishale yol açabilir.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

Aşırı Yağlı Yiyecekler

Fazla miktarda yağ içeren yiyecekler sindirim sorunlarına neden olabilir. Vücut, yüksek yağlı gıda maddelerini parçalamada ve işlemede zorluk çeker. Yiyeceklerdeki yüksek miktarda yağ, ayrıca safra üretimini teşvik eder ve ince bağırsaktaki su seviyesini artırır. Bu iki faktörün bir araya gelmesi, sindirim fonksiyonlarının bozulmasına ve ishale yol açabilir.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

Gluten

Gluten buğday, çavdar ve arpada bulunan bir proteindir. Birçok insan farklı düzeylerde gluten intoleransına sahip olabilir. Çölyak hastalığı olan kişiler, glutene karşı şiddetli reaksiyon gösterir ve bağışıklık sistemleri, ince bağırsağın hasar görmesini tetikler. Gluten içeren gıda tüketimi bu kişilerde ishale neden olabilir. Çölyak hastalığı olmayan kişiler de gluteni tolere etmekte güçlük yaşayabilir. Gluten içeren gıdaların tüketimi ardından ishal gelişiyorsa glutensiz diyete başlamadan doktora başvurabilirsiniz.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

İshal Yapan İçecekler Nelerdir?

Mide ve bağırsakları uyararak sindirim sistemini daha fazla çalışması için tetikleyen bazı içecekler, ishale veya gevşek dışkılamaya neden olabilir. Kahve, siyah çay, süt, bitki çayı gibi yaygın tüketilen ve ishal yapan içecekler şu şekilde sıralanabilir:

Kahve

Kahvede bulunan kafein uyarıcıdır; zihinsel olarak uyanık hissetmenizi sağlar, kafein aynı zamanda sindirim sistemini de uyarır. Kahve, yüksek miktarda kafein içerir. Birçok insan, bir fincan kahveden hemen sonra bağırsak hareketlerinin hızlandığını belirtir. Uluslararası Gastrointestinal Bozukluklar Vakfı'na (IFFGD) göre, günde 2-3 fincan kahve içmek ishale neden olabilir. (9) Bununla birlikte pek çok kişi kahvesine süt, yapay tatlandırıcı veya krema gibi içeceğin müshil etkisini artıran farklı sindirim sistemi uyarıcılarını da ekler. Bu da kahve tüketiminin ishale neden olma ihtimalini artırır.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

Alkollü İçecekler

Alkollü içecekler, ishal yapan içecekler arasındadır. Alkol, vücuttaki dokular tarafından kolaylıkla emilir, mide ve bağırsaklardan hızla geçerek dışkı ve idrar ile atılır. Bu nedenle alkol tüketimi, içtikten hemen sonra veya içildiğinin ertesi günü gevşek dışkılamaya veya ishale neden olabilir. Alkol, kalın bağırsağın mikrobiyota ortamında yer alan faydalı bazı bakteri türlerini geçici olarak öldürebilir veya diğerlerinin hızla çoğalmasına izin vererek bağırsakların fonksiyonlarında bozulmaya neden olabilir.⁽¹⁰⁾

Hayvansal Sütler

İshal yapan içecekler denildiğinde hayvansal sütler ilk akla gelen içecek gruplarından biridir. Süt tükettikten sonra dışkınızın gevşek olduğunu fark ederseniz bu laktoz intoleransınız olabileceği anlamına gelebilir. Laktoz intoleransı, vücudunuzun sütte bulunan bazı şekerleri parçalayacak enzimlere sahip olmadığı anlamına gelir. Vücudunuz bu şekerleri parçalamak yerine çok hızlı bir şekilde, genellikle ishal şeklinde atar.⁽⁵⁾⁽⁶⁾ Laktoz intoleransı olan bazı kişiler, fermantasyon yoluyla elde edilmiş veya laktoz içeriği daha düşük olan  süt ürünlerini tolere edebilir. Bu ürünler arasında yoğurt, kefir ve sert peynirler bulunur.⁽⁷⁾

Çay

Yeşil çay, flavonoidler adı verilen faydalı bitki bileşikleri içeren sağlıklı bir içecek olsa da ishal yapan içecekler arasındadır. Yeşil çay içmeye yeni başlayan bazı kişilerde gevşek dışkı gibi bazı hafif yan etkiler yaşanabilirken bazı kişilerde de aşırı ishal yapan şeyler arasında yer alabilir. Bunun nedeni yeşil çayın kafein içeriğidir. Yeşil çaydaki kafein, bağırsaklarınızın daha fazla sıvı çekmesine neden olabilir, böylece bağırsak hareketiniz olduğunda atılan su miktarını artırabilir. Ayrıca bağırsaklarda hareketliliği artırabilir.^(11)(12)

İshal yapan çaylar arasında siyah çay da yer alır. Siyah çayda kafein oranı yüksektir, kafein bağırsak hareketlerini uyardığı için aşırı siyah çay tüketimi ishale neden olabilir. Bunun yanısıra, siyah çay antioksidandan zengindir, vücudun atıklardan temizlenmesine yardımcı olur, fazla miktarda siyah çay içildiğinde bağırsak hareketleri daha hızlı olabilir.⁽¹³⁾

İshal Yapan Diğer Gıdalar Nelerdir?

İshal yapan yiyecekler bunlarla da sınırlı değildir. ek olarak, ishal ile ilişkilendirilen başka besin grupları da mevcuttur. FODMAP adı verilen gıdalar mideden kolayca geçip bağırsaklarda sindirime direnerek gaz, ishal gibi semptomlara neden olurken, yağ içeriği çok yüksek ve sindirimi zor olan fast food gıdalar ishale yol açabilir ve mevcut ishali kötüleştirebilir.

FODMAP İçeren Yiyecekler

İshal yapan yiyecekler içeriklerinde FODMAP olarak isimlendirilen kısa zincirli karbonhidratları (oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve polioller) bulundurabilir. Yüksek miktarda FODMAP içeren gıdalar, sindirim sistemini zorlayarak ishale yol açabilir. Bu maddeleri içeren besinleri tükettiğinde ishal olan kişilerin, düşük FODMAP içerikli bir diyetin ardından ishal semptomlarının iyileştiği ve yaşam kalitelerinin arttığı belirtilmiştir. Fruktoz, laktoz, şeker alkolleri, enginar, fasulye, yüksek miktarda FODMAP içeren gıdaların başında gelir.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

Fast Food

Fast food olarak tanımlanan yiyecekler, yağlı veya kızartılmış gıdalar, yüksek miktarda doymuş yağ ve trans yağ içerir. Bu yiyecekler ishale neden olabilir veya mevcut ishal semptomlarını kötüleştirebilir. Bunun nedeni, vücudun bu yiyecekleri parçalamada güçlük çekmesidir. Patates kızartması, kızarmış tavuk, hamburger, sosis gibi doymuş yağ oranı yüksek ve yaygın olarak tüketilen fakat besin değeri çok düşük olan bu yiyecekler, bağırsaklardan hızlı bir şekilde geçme eğilimindedirler.⁽¹⁴⁾

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.