Probiyotik Nedir?
Vücutta sürekli olarak iyi ve kötü bakteriler bulunur. İyi bakteriler sayıca fazla olduğunda, kötü bakterilerle savaşmak da dahil olmak üzere pek çok sağlık faydası ile ilişkilidir.2 Sayıları her geçen gün artan araştırmalar, sindirim sistemindeki bakteri dengesinin genel sağlıkla ve bazı hastalıklarla bağlantılı olduğunu gösterir.3 Probiyotik, insan vücudunda doğal olarak yaşayan iyi bakteri ve mayaların bir kombinasyonudur.2 Bağırsakların bakteri dengesinin oluşmasına yardımcı olur. Çokça sorulan “Probiyotik nedir?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. Probiyotik faydaları konusuna geçmeden önce probiyotik ile prebiyotik arasındaki farkı anlamak faydalı olabilir.
Probiyotik ile Prebiyotik Arasındaki Fark Nedir?
Temel olarak probiyotik faydalı bakteri, prebiyotik ise bu bakteriler için besin olarak açıklanabilir. Sağlık yararı ile ilişkili olduğu düşünülen probiyotikler, bazı gıdalarda ve takviyelerde bulunan canlı bakterilerdir. Prebiyotikler ise insanların sindiremeyeceği karbonhidrat türlerinden oluşur. Bu tür lifler, sağlıklı sindirimi ve bağışıklık fonksiyonunu destekleyen bakterilere besin sağlar. Farklı bir deyişle bağırsaklarda yer alan iyi bakteriler, bu liflerle beslenir. “Prebiyotik ve probiyotik ne işe yarar?” sorusu da bu şekilde cevaplanabilir.
Kişinin beslenmesi; iyi-kötü bağırsak bakterilerini arasındaki dengenin değişmesine neden olabilir. Örnek olarak çok yağlı diyet uygulamak veya fazla miktarda şeker almak, iyi bağırsak bakterilerini olumsuz etkileyebilir. Kötü beslenme alışkanlığına sahip bireylerde ise kötü bakteriler daha hızlı büyüyebilir ve kolonize olabilir. Kötü bağırsak florası ve yüksek vücut kitle indeksi ile ilişkili olabilen bu duruma ek olarak antibiyotik kullanımı da bazı bağırsak bakterileri türlerinde kalıcı değişikliklere neden olabilir. Bu nedenle sağlıklı ve dengeli beslenme önemlidir. İyi bakterilerin beslenmesini sağlamak ve bağırsak florasının dengede kalması için baklagiller, fasulye, bezelye, yulaf, muz, kuşkonmaz, sarımsak, pırasa ve soğan gibi besinlerin diyette yer alması önerilebilir. Ayrıca probiyotik gibi prebiyotik de gıda takviyesi olarak alınabilir.4,5 Peki probiyotik faydaları nelerdir?
Probiyotik Faydaları Nelerdir?
Probiyotikler, vücuttaki iyi bakterileri korumayı ya da iyileştirmeyi amaçlayan; canlı mikroorganizmalar içeren gıdalar veya takviyelerdir. Yoğurt gibi doğal olarak iyi bakteri içeren pek çok gıda ve gıda takviyesi bulunur. İyi bakterileri almak için canlı kültürler içeren yüksek kaliteli besinler tüketmek ya da gıda takviyesi almak düşünülebilir.5 Bazı probiyotik faydaları şu şekilde sıralanabilir:
Sindirim Sistemi Florasını Dengelemeye Yardımcı Olabilir
Probiyotik faydaları açısından değerlendirildiğinde ilk akla gelen; probiyotiklerin sindirim sistemindeki iyi ve kötü bakteriler arasındaki dengeyi sağlamasıdır. Hemen tüm diğer faydalarının bağırsak bakterilerinin doğal dengesini geri kazanmasından kaynaklandığı düşünülür.3,6 Bağırsak florasındaki dengesizlik ise kötü bakterilerin sayıca iyi bakterilerden fazla olduğunun işaretidir. Hastalıklar, antibiyotik kullanımı, kötü beslenme gibi etkenler buna yol açabilir. Kötü bakterilerin artması ise sindirim sorunları, zihinsel sorunlar, obezite ve alerji gibi bazı sağlık sorunlarına yol açabilir.3
İshalin Önlenmesine ve Tedavisine Destek Olabilir
Probiyotik, ishalin önlenmesi ya da şiddetinin azaltılmasıyla ilişkilidir. Pek çok çalışma, antibiyotik kullanımına bağlı olarak meydana gelen ishal riskinin düşürülmesi ile probiyotik kullanımı arasında ilişki bulunduğunu gösterir. Buna ek olarak antibiyotik kullanımına bağlı olmayan ishalin iyileştirilmesi ile de probiyotik arasında bağlantı olduğu bilinir. Pek çok araştırma; bazı probiyotik suşlarının, toplam ishal süresini yaklaşık 25 saat kısalttığını gösterir.7
Sindirim Sorunlarının Belirtilerinin Azaltılmasını Sağlayabilir
Bazı probiyotik suşlarının; ülseratif kolit ve Crohn hastalığı da dahil olmak üzere bazı inflamatuar bağırsak hastalıklarına bağlı olarak gelişen belirtilerin azalmasında rol oynadığını düşündüren araştırmalar bulunur. Bazı erken dönem çalışmalar probiyotiklerin, irritabl bağırsak sendromuna ait belirtilerin azalmasında etkili olabileceğini gösterir.3
Bağışıklık Sisteminin Normal Fonksiyonlarını Destekleyebilir
Probiyotikler ise bağışıklık sistemi arasındaki bağlantının anlaşılması için daha fazla veriye ihtiyaç duyulsa da bazı araştırmalar, probiyotiklerin idrar yolu ve solunum yolu enfeksiyonları üzerinde etki gösterebileceğini gösterir. Bu bağlamda probiyotiklerin bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarına destek olabileceği söylenebilir. Bunların yanı sıra bağışıklık sistemi nasıl güçlenir diye merak ediyorsanız içeriğimize göz atabilirsiniz.
Ruh Sağlığını İyileştirmeye Yardımcı Olabilir
Bağırsak sağlığı ile zihinsel durum ve ruh hali arasında bağlantı olduğu düşünülür.3,8 Probiyotik faydaları arasında gösterilen bu durum, probiyotiklerle anksiyete, depresyon, otizm, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) arasında ilişki olduğunu gösterir. Bu çalışmalar ışığında probiyotiklerin, yukarıda adı geçen hastalıkların ve hafızanın iyileştirilmesinde etkili olabileceği söylenebilir. Yapılan bir çalışmada 8 hafta boyunca probiyotik takviyesi alan bireylerde, almayanlara göre depresyon, C-reaktif protein (CRP) ve insülin gibi hormon düzeylerinin azaldığı gözlenmiştir.3
Kalp Sağlığına Destek Olabilir
Probiyotik takviyesi ya da probiyotik içeren besinler ile vücuda alınan iyi bakterilerin bir kısmı laktik asit üretir. Bu bakteriler bağırsaklarda bulunan safranın parçalanmasına ve dolayısıyla kötü kolesterolün (LDL) düşürülmesine yardımcı olabilir. LDL seviyesinin düşmesi, kan basıncının bir miktar düşmesini sağlayarak kalp sağlığının korunmasına destek olabilir. Bu bağlamda probiyotiklerin kalp sağlığını desteklediği söylenebilir.3
Cilt Sağlığını Destekleyebilir
Sayıca artan pek çok araştırma bağırsak florasında dengesizlikle; akne, egzama ve rosacea (Gül hastalığı) gibi cilt rahatsızlıkları arasında bağlantı olduğunu gösterir. Probiyotik, prebiyotik ve/veya postbiyotik içeren cilt bakım ürünlerinin iyi bakterilerin dengesinin yeniden oluşturulmasına katkı sağladığı düşünülür. Probiyotik kullanmanın kuru cilt ve UV kaynaklı cilt hasarı gibi cilt durumlarını önlemeye ve tedavi etmeye yardımcı olabileceğini öne süren araştırmalar da bulunur.9 “Probiyotiğin cilde faydaları nelerdir?” ve “Probiyotik ne işe yarar?” soruları da bu şekilde açıklanabilir.
Probiyotik Nasıl Kullanılır?
Probiyotikler normal beslenme yoluyla alınabileceği gibi gıda takviyesi olarak da kullanılabilir. Gıda takviyesi olarak probiyotik kullanımı, doktor aksini belirtmediği sürece ürün kutusunda belirtildiği gibi olmalıdır. Dilerseniz sağlıklı beslenme faydaları konusunda daha fazla bilgi alabilirsiniz.
Düzenli Olarak Probiyotik Kullanmanın Yararları Nelerdir?
Probiyotik kullanımı ile bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarına katkıda bulunulabilir. İnflamasyonun önlenmesi ve sindirim sisteminin desteklenmesi de probiyotik faydaları arasında sayılabilir. Probiyotikler ile bağırsak florasının düzenlenmesi; cilt, kalp, zihin, ruh sağlığı üzerinde olumlu sonuçlar doğurabilir.3 Bazı nörolojik bozukluklar üzerinde potansiyel etkileri olabilir. Çok sınırlı araştırmalar sonucunda, probiyotiklerin hücre çoğalma yeteneğinin ve hücrelerin yaşam sürelerinin artmasına bağlı olarak yaşam süresini uzatabileceği belirtilebilir. Ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.11
Probiyotik Seçiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Probiyotik seçerken göz önünde bulundurulması gerekenlerin bir kısmı şu şekilde listelenebilir:
- Koloni oluşturan birim (kob, colony forming unit, cfu) miktarı,11
- İçerikte yer alan bakteri türleri,11
- İlgili suşların araştırılması,11
- Probiyotiklerin nasıl saklanması gerektiği,11
- Probiyotiğin kullanım şekli,11
- Son kullanım tarihi.11
Probiyotik Hangi Yiyeceklerde ve İçeceklerde Bulunur?
Probiyotik olarak tüketilebilecek besinler arasında yoğurt, yağlı süt, ekşi mayalı ekmek, süzme peynir ve turşu gibi yiyecekler yer alır.2 İçecek olarak kefir, şalgam, boza ve ayran tercih edilebilir.12,13
Tüm bunların dışında lactobacillus ve çölyak hastalığı gibi farklı konularda da okuma yapabilirsiniz.
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
Kaynakça
1. https://www.nccih.nih.gov
2. https://my.clevelandclinic.org
3. https://www.healthline.com
4. https://www.healthline.com/
5. https://www.mayoclinic.org/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
9. https://www.healthline.com
10. https://www.healthline.com
11. https://health.clevelandclinic.org
12. https://www.healthline.com
13. http://nek.istanbul.edu.tr
