Bağırsak Florası Nedir?
Bağırsaklarda özellikle kalın bağırsakta sayıları neredeyse 100 trilyonu bulan canlı bakteriler yaşar. Dışkı kütlesinin yaklaşık %30’nu oluşturan mikroorganizmalar bağırsak florası olarak adlandırılır. Bağırsak florasındaki bakteri çeşitleri yararlı ve zararlı olmak üzere iki gruba ayrılır. Bu iki grup belirli sayılarda ve bir uyum içinde barış içinde yaşar. Sağlıklı bir bireyde bağırsaktaki yararlı bakteri sayısı zararlı bakterilerden daha fazladır ve normal vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesinde önemli rol oynar. Bağırsaklardan emilen ve karaciğer, kalp, böbrek gibi hayati organlar tarafından kullanılan vitaminler ve organik asitler gibi temel besin maddelerinin üretimini sağlar. Yararlı bakterilerin ürettiği organik asitler bağırsaklarda yaşayan zararlı bakterilerin büyümesini de baskılayabilir. Zararlı bakteriler, toksinler ve kanserojen maddeler gibi insan vücudunu olumsuz etkileyen zararlı maddeler üretir. Bağırsak florasındaki iyi ve kötü bakteri dengesinin bozulması, genel vücut sistemlerinde pek çok farklı probleme yol açabilir.(3)
Bağırsak Florası Neden Önemlidir?
İnsanoğlu milyonlarca yıldan beri vücudundaki mikroplarla birlikte yaşar ve hatta onların yaşam alanı olarak tanımlanan bağırsak florası olmasaydı insanların uzun süre hayatta kalması pek mümkün olmayabilirdi. Bağırsak florası doğum ile birlikte gelişmeye başlar. Anne karnında izole bir ortamda yaşayan bebek doğum kanalından geçerken mikroplarla karşılaşır. Hatta daha ilk nefesini almadan bebeklerin rahim içinde de bazı mikroplarla temasa geçtiği hakkında çalışmalar mevcuttur. Yaş almaya başladıkça bağırsak florası çeşitlenir bir başka deyişle birçok farklı türde mikrop barındırır. Bağırsak florası ve beslenme arasında anlamlı bir ilişki vardır. Tüketilen besinler bağırsak florasının çeşitliliğini etkiler ve floradaki çeşitlilik bağırsak sağlığı açısından oldukça önemlidir. Bağırsak florasının vücut açısından önemi aşağıdakileri içerir:
Anne Sütünün Sindirilmesine Yardımcı Olabilir
Bebeklerin bağırsaklarına yerleşen ilk bakteriler bifido bakterilerdir. Bu bakteriler anne sütündeki şekerin sindirimine yardımcı olarak bebeklerin büyüme ve gelişimlerini destekler.
Sindirimi Destekleyebilir
Besinlerle alınan bazı lifler bağırsaklardaki iyi bakteriler tarafından sindirilir ve sindirim sonucu açığa kısa zincirli yağ asitleri çıkar. Bağırsak sağlığının korunmasında önemli rol oynayan kısa zincirli yağ asitleri aynı zamanda kilo alımı, diyabet, kalp hastalıkları ve kanser riskini önlemeye yardımcı olabilir.
Bağışıklık Sistemini Destekleyebilir
Bağırsak florası, bağışıklık sistemi hücreleri ile iletişime geçerek vücudun enfeksiyonlara karşı tepkisini kontrol edebilir. Bağırsak florasında iyi bakteri sayısı arttıkça bağışıklık sistemi fonksiyonlarını destekleme gücü de o derece artabilir.
Beyin Sağlığının Korunmasına Yardımcı Olabilir
Bağırsaklar, beyin ile vücut arasında siniri iletimleri yapan nörotransmitterlerin üretimine yardımcı olabilir. Örneğin, bir çeşit nörotransmitter olan serotonin bağırsaklarda sentezlenen bir çeşit antidepresan kimyasaldır. Beyne gönderilen mesajların kontrolüne yardımcı olarak beyin sağlığının korunmasında etkili rol oynayabilir.
Bağırsak Florası Neden Bozulur?
Bağırsak florasında bulunan iyi ve kötü bakteriler arasındaki denge bozulduğunda bir başla deyişle kötü bakteri sayısında artış yaşandığında disbiyoz denilen bir dengesizlik meydana gelir. Bağırsak florası bozukluğu pek çok sağlık sorununa neden olabilir. Bağırsak florası nasıl düzelir sorusunun cevabı için öncelikle bağırsak florasını bozan faktörleri bilmek önemlidir:
- Diyetteki besin çeşitliliğinin yetersizliği
- Prebiyotik besinlerden yetersiz beslenme
- Aşırı alkol tüketimi
- Antibiyotik kullanımı
- Fiziksel aktivite yetersizliği
- Sigara içme
- Uyku kalitesi ve süresinin az olması
- Aşırı strese maruz kalma(6)
Bağırsak Florası Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Bağırsak florası bozukluğu; çevresel durum, yaş, doğum şekli, bebeğin anne sütüyle beslenip beslenmediği gibi kontrol edilemeyen pek çok faktörden etkilenebilir. Bağırsak florası bozukluğu belirtileri şunlar olabilir:
- Bağırsaklarda gaz, şişkinlik gibi semptomlar ile kabızlık, ishal ve mide ekşimesi
- Uykuya dalmada zorlanma, uyku kalitesinde düşme gibi uyku bozuklukları
- Halsizlik, yorgunluk
- İsteksizlik, asabiyet, kaygı, endişe, yüksek stres gibi psikolojik problemler
- Enfeksiyonlara yakalanma riskinde artış(2)
Bağırsak Florası Bozulursa Ne Olur?
Bağırsak florası başka bir deyişle bağırsak florasını oluşturan iyi ve kötü bakteriler arasındaki denge bozulursa “Disbiyoz” adı verilen durum orta çıkar. Disbiyoz, mide ekşimesi gibi hafif bir semptom yaratabileceği gibi aşağıdaki bağırsak florası bozulması belirtileri de meydana getirebilir:
- Ağız kokusu
- Mide bulantısı
- Kabızlık
- İshal
- İdrar yapmada zorluk
- Genital ya da rektal kaşıntı
- Şişkinlik
- Göğüs ağrısı
- Kızarıklık
- Tükenmişlik hissi
- Düşünme veya konsantre olma konusunda sorun yaşama
- Endişe ve depresyon(7)
Bunlara ek olarak bağırsak florası bozukluğu belirtisi dikkate alınıp tedavi edilmediğinde bağışıklık sisteminde zayıflık ile sindirim sistemi problemlerine sebep olabilir.(4)(5)
Bağırsak Florası Nasıl Düzelir?
Bağırsak florasının bozulması neredeyse tüm vücut sistemleri üzerinde olumsuz etki yaratır. Peki, bağırsak florası nasıl düzelir? Bağırsak florası düzenleme için aşağıdaki ipuçlarını değerlendirebilirsiniz:
Lif İçeriği Yüksek Besinler Tüketmeye Dikkat Edin
Lif içeriği yüksek taze sebze ve meyveler, kuru baklagiller, tahıllar bağırsak florası düzenleyici besinler arasında yer alır. Bu besinlerin içerdiği lifler, bağırsaktaki dost bakteriler için eşsiz bir enerji kaynağıdır. Liflerin parçalanması sonucu açığa çıkan ürünler ise bağırsak kanseri başta olmak üzere sindirim sistemindeki rahatsızlıkların önlenmesinde önemli rol oynar.
İşlenmiş Gıdalardan Uzak Durun
İşlenmiş gıdalar bağırsak florasının dengesini bozabilecek tuz, şeker, sağlıksız yağlar, yapay tatlandırıcılar ve kıvam verici yabancı maddelerden zengindir. Floranın dengesini korumak için sucuk, salam, sosis, jambon, cip, kraker, gazlı ve şekerli içecekler gibi gıdalardan uzak durmaya çalışmalısınız.
Bol Su İçin
Su, besinlerin parçalanmasına yardım ederek emilimini destekler. Aynı zamanda dışkıyı yumuşatarak bağırsaklardan geçişini kolaylaştırır. Yapılan çalışmalar bol su içmenin bağırsak florasındaki bakteri çeşitliliği ile ilgili olduğu yönündedir.
Fermente Gıdalar Tüketin
Yoğurt, kefir, lahana turşusu, kimchi, tempeh, kombucha gibi bazı fermente gıdalarda dost bakteriler bulunur. Bu besinleri tüketmek bağırsaktaki iyi bakteri sayısını artırarak bağırsak sağlığının korunmasına katkıda bulunabilir. Doktorunuza danışarak probiyotik takviyeler de kullanabilirsiniz.
Egzersiz Yapın
Yürüme, yüzme, bisiklete binme, koşu gibi kardiyovasküler sistemi harekete geçiren egzersizlerin düzenli yapılması bağırsak kaslarını uyararak besinlerin emilimini kolaylaştırabilir. Ayrıca düzenli egzersiz bağırsak florasında da olumlu etkiler sağlayabilir.
Gereksiz Antibiyotik Kullanmayın
Antibiyotikler, zararlı bakterilerden kaynaklı enfeksiyon ve hastalıkların tedavisinde kullanılır. Ancak zararlı bakterileri yok ederken dost bakterileri de ortadan kaldırabilir. Doktor önerisi olmadan antibiyotik kullanmaktan kaçının.(2)
Antibiyotik Sonrası Bağırsak Florası Nasıl Düzelir?
Antibiyotik kullanımından sonra özellikle çocuklarda bağırsak florasının değişmesine bağlı olarak ishal, kabızlık, şişkinlik, gaz, ağrı gibi sindirim problemleri görülebilir. Antibiyotik sonrası bağırsak florası nasıl düzelir sorusuna en iyi cevap probiyotik içeren besin tüketimini artırmak ya da probiyotik takviye kullanmak denebilir. Yoğurt, kefir, peynir lahana turşusu, kimchi, kombucha gibi fermente besinleri diyetinize ekleyebilirsiniz.(8)
Bağırsak Florasının Düzelmesi Ne Kadar Sürer?
Bağırsak florasının içerisindeki bakteri çeşitliliği her insanda farklıdır. Tıpkı parmak izi gibi kişiye özgüdür ve bağırsak florasının düzelmesi bu nedenle kişiden kişiye farklılık gösterir. Genellikle bağırsak florası, uygun beslenme ve tedavi ile birkaç ay içinde eski sağlığına kavuşabilir. Ancak antibiyotik kullanımına bağlı bağırsak florası değişiklikleri, kişinin antibiyotiğe verdiği tepkiye göre daha ağır bir tabloya sahip olabilir ve düzelmesi zaman alabilir.(9)
Bağırsak Florasını Düzenleyen Besinler Nelerdir?
Bağırsak florası nasıl düzenlenir sorusunun en iyi cevabı beslenme programında yapılan değişikliklerdir. Yeterli ve dengeli bir beslenme programı bağırsak florasına iyi gelen besinler ile desteklenebilir. İşte bağırsak florası diyeti için önerilen besinler:
- Lif içeriği yüksek taze sebze ve meyveler: Ahududu, elma, yaban mersini, çilek, armut gibi meyveler; brokoli, taze bezelye, maydanoz, marul, kabak, patlıcan, karnabahar gibi sebzeler
- Tahıllar ve kurubaklagiller: kepekli ekmek, yulaf, çavdar, bulgur gibi tahıllar ile kuru fasulye, barbunya, yeşil mercimek, nohut gibi kuru baklagiller
- Fermente besinler: yoğurt, peynir, kefir, kimchi, lahana turşusu, tempeh, kombucha
- Lif içeriği yüksek kabuklu kuruyemişler: ceviz, fındık, badem, kaju, yer fıstığı
- Polifenollerden zengin besinler: Kakao, bitter çikolata, kırmızı üzüm, yeşil çay, sarımsak, soğan(10)
Bağırsak Florası Testi Nasıl Yapılır?
Bağırsak florası testi, doktor tarafından hastanın belirtileri ve tıbbi geçmişi gözden geçirildikten sonra yapılır. Floradaki değişikliklerin incelenmesi için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:
Organik Asit Testi
Bağırsaklardaki bakterilerin ürettikleri asitler idrarla dışarı atılır. İdrarla atılan asit seviyesi belirli bir miktara sahiptir. Hastadan idrar örneği alınarak bakterilerin ürettiği belirli asitlerin seviyeleri ölçülür ve eğer anormal bir artış söz konusu ise bağırsak florasında değişiklik olduğundan söz edilebilir.
Kapsamlı Sindirim Dışkı Analizi (CDSA)
Hastanın dışkı örneği alınarak içerisindeki bakteri, maya veya mantar çeşitleri test edilir. Sonuçlar bağırsak florasında dengesizlik olup olmadığını söyleyebilir.
Hidrojen Nefes Testi
Hastaya şeker solüsyonu içirilir ve özel bir balona üflemesi istenir. Balondaki hava bakteriler tarafından üretilen gazlar içerir. Belirli gazların çok fazla veya çok az olması bakteriyel bir dengesizliğin göstergesi olabilir. Bu test genellikle ince bağırsakta bakteri sayısındaki fazlalığı (SIBO) ölçmek için kullanılır.(7)
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
